Тое, што сёння здаецца выгадай, заўтра можа павярнуцца стратай.

Не сакрэт, што мае месца, калі працадаўца, асабліва ў арганізацыях недзяржаўнай формы ўласнасці, плаціць заработную плату з дзвюх частак. Большая частка заработнай платы - неафіцыйная («у канверце»), якую працадаўца выплачвае работніку, але не афармляе дакументальна, і меншая - афіцыйная, з якой выплачваюцца ўзносы на дзяржаўнае сацыяльнае страхаванне ў Фонд сацыяльнай абароны насельніцтва (далей - Фонд).

Матывуючы работніка пагадзіцца на выплату зарплаты «ў канвертах», наймальнік як аргумент выказвае клопат пра працаўніка: без выплаты падаткаў сума заработнай платы, якая выплачваецца работніку на рукі, будзе больш, чым афіцыйная. Пры гэтым наймальнік замоўчвае, што працаўнік губляе сацыяльную абароненасць.

Такім чынам, працадаўца спрабуе знізіць выдаткі на аплату працы, падаткі з фізічнай асобы і адлічэнні ў бюджэт дзяржаўнага пазабюджэтнага фонду сацыяльнай абароны Рэспублікі Беларусь (далей - бюджэт фонду). Аднак падобная эканомія часам прыводзіць да таго, што з суб'ектаў гаспадарання пасля спаганяюцца як сумы неданалічаных і недаплочаных падаткаў і адлічэнняў, так і пеня за несвоечасовасць іх выплаты.

Гэта сур'ёзная праблема не толькі для эканомікі краіны, але і для кожнага грамадзяніна, які атрымлівае падобныя «барышы». Выплата заработнай платы «ў канверце» з'яўляецца парушэннем правоў грамадзян на дапамогі, пенсіі і іншыя сацыяльныя гарантыі.

Яшчэ горш, калі заработная плата цалкам выплачваецца «у канверце» і абавязковыя страхавыя ўзносы ў бюджэт фонду не выплачваюцца наогул. Далёка не кожны жыхар нашай краіны, пагаджаючыся на ценявыя грошы, бачыць адваротны бок медаля. Бо пры афармленні пенсіі ў работнікаў паўстануць складанасці:

- па-першае, не будуць улічаны ў стаж працы тыя перыяды працоўнай дзейнасці, на працягу якіх не ажыццяўлялася выплата страхавых узносаў у адпаведнасці з заканадаўствам аб дзяржаўным сацыяльным страхаванні;

- па-другое, пры вылічэнні памеру пенсіі будуць улічаны толькі тыя сумы заробку, з якіх выплачаны абавязковыя страхавыя ўзносы. І, тэарэтычна, у работніка застанецца толькі права ў судовым парадку спагнаць шкоду з нядобрасумленнага працадаўцы.

Выплачаная неафіцыйна заработная плата адаб'ецца і на памеры сацыяльных выплат у выпадку ўзнікнення праблем са здароўем. Работнік не атрымае аплату бальнічнага ліста па часовай непрацаздольнасці і па цяжарнасці і родах, альбо атрымае толькі з разліку афіцыйнай фактычнай заработнай платы.

Акрамя таго, на карысць легалізацыі даходаў прывядзем некаторыя аргументы, звязаныя з набыццём жылля, аўтамабіля, валюты, аплаты за навучанне дзяцей і іншыя буйныя выдаткі. Бо падобныя аперацыі знаходзяцца пад кантролем падатковых органаў, дзе грамадзянін павінен будзе пацвердзіць свае выдаткі наяўнасцю легальных крыніц даходаў, гэта значыць супастаўленне даходаў і расходаў і дакладнасць указаных у дэкларацыях звестак аб даходах і маёмасці.

Такім чынам, атрыманне заробку «ў канверце» ўплывае адмоўна не толькі на даход бюджэту фонду са сродкаў якога выплачваюцца пенсіі і дапамогі, але і ў першую чаргу на самога грамадзянiна, якi працуе.

Будучыня кожнага работніка, перш за ўсё, у яго ўласных руках! І яму вырашаць, атрымліваць афіцыйную зарплату з утрыманнем падаходнага падатку з фізічнай асобы і абавязковых страхавых узносаў у бюджэт фонду або згаджацца з прапанаванай працадаўцам умовай атрымання заработнай платы «ў канверце» і заставацца сацыяльна неабароненым, пазбаўляючы сябе права атрымліваць сацыяльныя выплаты і годную пенсію на ўсё жыццё.

Такім чынам, у дакументальным афармленні працоўных адносін павінен быць зацікаўлены перш усяго сам грамадзянін.

Грамадзянін, які згаджаецца на працу без заключэння з ім працоўнага дагавора і, адпаведна, на атрыманне заработнай платы без адлюстравання яе ў бухгалтарскім уліку працадаўцы, павінен памятаць, што рызыкуе не атрымаць заработную плату за адпрацаваны час, кампенсацыю за нявыкарыстаны адпачынак, у любы час працадаўца можа адмовіцца ад работніка, і ў будучыні такая праца не будзе залічана ў стаж працы пры прызначэнні пенсіі.

Падводзячы вынік, адзначым, што працуючы на ​​наймальніка легальна, грамадзянін атрымлівае сацыяльную абароненасць, годную пенсію на заслужаным адпачынку.

У адпаведнасць з Законам Рэспублікі Беларусь ад 26 мая 2021 г. №112-З «Аб змяненні кодэксаў па пытаннях крымінальнай адказнасці» ў Рэспубліцы Беларусь узмоцнена адказнасць наймальнікаў за выплату зарплаты «у канвертах» і з 19 чэрвеня 2021 г. уведзена крымінальная адказнасць за ўхіленне ад выплаты абавязковых страхавых узносаў (Артыкул 243 ³ Крымінальнага кодэкса) і перш за ўсё звязана з выплатай заработнай платы «ў канвертах». Крымінальная адказнасць прадугледжаная выключна за даказаныя наўмысныя дзеянні, звязаныя з нявыплатай абавязковых страхавых узносаў, пры ўмове, што сума нявыплачаных плацяжоў перавышае буйны памер - 2,5 тыс. базавых велічынь (цяпер - 72,5 тыс.рублёў).

На сённяшні дзень ужо распачата 2 крымінальныя справы па факце выплаты заробку «ў канвертах» і няпоўнай выплаты абавязковых страхавых узносаў у Фонд сацыяльнай абароны насельніцтва.

Хочацца таксама нагадаць, што службовыя асобы арганізацый, якія налічваюць обязательныe страховыe ўнёскі на ўсе выплаты працуючых у адпаведнасць з заканадаўствам, але не пералічваюць іх у бюджэт фонду ва ўстаноўленыя тэрміны нясуць адміністрацыйную адказнасць (Артыкул 12.15 Кодэкса Рэспублікі Беларусь аб адміністрацыйных правапарушэннях).